Cinevox Le cinéma vu par les belges
Op 19 maart is het tien jaar geleden dat Hugo Claus ons verliet. De tijd gaat snel. Om niet te vergeten wat een grote mijnheer Hugo Claus wel was, organiseert Bozar de expo ‘Hugo Claus, con amore’ (waarvan zijn goeie vriend Marc Didden curator is), is er in het Letterenhuis de tentoonstelling ‘Hugo Claus achter vele schermen’ die is samengesteld door actrice Hilde Van Mieghem, zijn er tal van heruitgaven van zijn werk, en verschijnen er nieuwe boeken van Mark Schaevers en Georges Wildemeersch over Claus en zijn er ook een reeks filmvertoningen in de Antwerpse Cinema Zuid en de Brusselse Cinematek die terugblikken op het vele boeiende filmwerk dat Claus heeft achtergelaten. Cinema Zuid beperkt zich tot 6 films waarvan Claus het scenario geschreven heeft. Cinematek gaat iets breder. Daar toont men niet alleen films die door Claus geschreven en/of geregisseerd zijn, maar ook films die voor hem iets speciaals betekend hebben. Wij beperken ons tot de films die je de komende weken kan zien waar Claus als scenarist en/of regisseur mee te maken had.
Hugo Claus schreef meer dan twintig filmscenario’s, waaronder ‘Het jaar van de kreeft’ (verfilmd door Herbert Curiel, 1975), ‘Pallieter’ (naar Felix Timmermans, 1976) en ‘Het gezin Van Paemel’ (1986), naar Cyriel Buysse. In 1968 gingen de eerste twee films van Claus als regisseur in première: ‘De vijanden’ en ‘Het speelmeisje’.
‘HET MES’
van Fons Rademakers, NL 1960 – 90′ met Reitze Van der Linden, Ellen Vogel, Paul Cammermans, Hetty Beck
‘Het mes’ is een Nederlandse film uit 1961 onder regie van Fons Rademakers in zwart-wit met geluid. De film heeft als internationale titel ‘The Knife’ en is gebaseerd op het gelijknamige verhaal van Hugo Claus uit diens verhalenbundel ‘De zwarte keizer’. Claus verzorgde tevens het scenario. Aanvankelijk gaf regisseur Fons Rademakers aan producent Joop Landré de opdracht een bewerking van Hugo Claus’ novelle te maken, maar die ‘vond het wel erg poëtisch’.Rademakers nam contact op met de schrijver zelf, die destijds resideerde in New Orleans. Claus ging onmiddellijk aan de slag met het scenario, dat hij in twee weken tijd voltooide.
Cinematek Plateauzaal dinsdag 6 maart om 20 uur
Cinematek Plateuzaal zaterdag 10 maart om 18 uur
Cinema Zuid vrijdag 23 maart om 20.30 uur
‘DE DANS VAN DE REIGER’
van Fons Rademakers, NL 1966 – 92′, met Gunnel Lindblom, Jean Desailly, Mien Duymaer van Twist, Jan Teulings
De dans van de reiger is een Nederlandse film uit 1966 in zwart-wit, gebaseerd op het gelijknamige toneelstuk van Hugo Claus. De film heeft als internationale titel ‘The Dance of the Heron’.
Rademakers nam voor deze film in 1961 contact op met Claus; hij wilde een film maken over een driehoeksverhouding. Het idee kwam vanwege onvoldoende financieringsmogelijkheden niet van de grond. Claus kwam wel met het toneelstuk onder deze titel en dat werd 1962/1963 regelmatig opgevoerd door de Nederlandse Comedie. Rademakers maakte zijn films ‘Het mes’ en ‘Als twee druppels water’. Na die films had Rademakers voldoende middelen om de productie deels zelf te bekostigen met bijdragen uit Frankrijk en Duitsland. De film kreeg een internationaal tintje dankzij Bergman-actrice Gunnel Lindblom en de Franse cameraman Sacha Vierny, die toen net furore had gemaakt met films als ‘Hiroshima mon amour’ en ‘L’Année dernière à Marienbad’.
Cinema Zuid zondag 25 maart om 18 uur
‘MIRA OF DE TELEURGANG VAN DE WATERHOEK’
van Fons Rademakers, BE/NL 1971 – 95′, met Willeke van Ammelrooy, Jan Decleir, Carlos Van Lanckere, Luc Ponette
‘Mira of de teleurgang van de Waterhoek’ is een Nederlands-Belgische film uit 1971 van Fons Rademakers. Het verhaal is gebaseerd op het boek ‘De teleurgang van den Waterhoek’ van Stijn Streuvels en tot scenario bewerkt door Rademakers’ vaste filmscenarist Hugo Claus en Magda Reypens. In Vlaanderen werd voor de titel de naam Mira of de teloorgang van de Waterhoek gekozen. Filmdebuut van Willeke van Ammelrooy en Jan Decleir.
De Waterhoek is een gehucht aan de Schelde dat zijn rust dreigt te verliezen wanneer van hogerhand wordt besloten een brug over de rivier te bouwen. De meeste dorpelingen verzetten zich terwijl sommigen brood zien in deze modernisering. Tussen beide kampen schippert de sensuele Mira, die aanhoudt met alles wat een broek draagt. Onder wie haar eigen oom, de zoon van de leider van het verzet tegen de brugbouw. Haar oom wordt opgepakt en Mira trouwt met de ingenieur-bouwer van de brug, maar dit lijkt een uitzichtloos bestaan. Mira gaat uiteindelijk haar eigen weg.
Cinema Zuid vrijdag 30 maart om 20.30 uur
‘VRIJDAG’
van Hugo Claus, BE/NL 1980 – 96′, met Frank Aendenboom, Kitty Courbois, Herbert Flack, Ann Petersen, Fons Derre, Herman Fabri, Fons Rademakers en Hilde Van Mieghem
Het verhaal wordt gesitueerd eind jaren vijftig, begin jaren zestig. Georges, een veertigjarige werkman, wordt na twee jaar gevangenisstraf vervroegd vrijgelaten. Hij was veroordeeld na een seksuele relatie met zijn dochter. Tijdens de gevangenschap is zijn echtgenote Jeanne een relatie begonnen met zijn beste vriend Eric, met wie ze nu ook een kind heeft. Georges probeert zijn echtgenote terug voor hem te winnen. Met ‘Vrijdag’ verfilmde Claus zijn eigen toneelstuk. In Cinema Zuid zal Hilde Van Mieghem, die hier haar filmdebuut maakte, de film kort inleiden.
Cinematek – Plateauzaal : zaterdag 17 maart om 20 uur & vrijdag 23 maart om 18 uur
Cinema Zuid : zondag 1 april om 18.00 uur
‘HET SACRAMENT’
van Hugo Claus, BE 1989 – 90′, metAn de Donder, Jan Decleir, Ann Petersen, Frank Aendenboom, Carl Ridders, Hugo van den Berghe
‘Het sacrament’ is een Vlaamse film uit 1989 van Hugo Claus, gebaseerd op zijn eigen roman ‘Omtrent Deedee’. Begin de jaren zestig schreef Claus het verhaal als een scenario voor Fons Rademakers. Toen het er naar uitzag dat die film nooit zou gemaakt worden, bewerkte Claus het verhaal tot de roman ‘Omtrent Deedee’, en later tot het theaterstuk ‘Interieur’, over een familiebijeenkomst waar overmatig drankgebruik, frustraties, wrijvingen en misverstanden leiden tot een chaotisch feest. Uiteindelijk werd er toch een film van gemaakt, en wel door Hugo Claus zelf.
Marc Didden, die bevriend was met Claus en in ‘Het sacrament’ een bijrol speelt, zal in Antwerpen de film inleiden.
Cinematek Plateauzaal, vrijdag 30 maart en vrijdag 6 april, telkens om 18 uur
Cinema Zuid, vrijdag 6 april om 20.30 uur
‘DE VERLOSSING’
van Hugo Claus, BE/NL 2001 – 93′, met Gilda De Bal, Jan Decleir, Elke Dom, Willeke van Ammelrooy, Amin Hagouchi, Jenne Decleir en Lucas Van den Eynde
Hugo Claus was 72 toen hij met ‘De verlossing’ zijn laatste film draaide gebaseerd op zijn gelijknamige toneelstuk, waarin een terminaal zieke Magda terugblikt op haar ellendige huwelijk en nazaten. De leden van haar gezin slagen er maar niet in enige genegenheid voor elkaar te tonen, en Magda wil dan ook alleen maar verlost worden uit haar lijdensweg.
Cinema Zuid : zondag 8 april om 18 uur
Cinematek – Plateauzaal : dinsdag 10 april om 20 uur en zondag 15 april om 18 uur
Voor ‘De Kleine Reeks’ heeft Marc Didden een aantal films geselecteerd die door Claus geschreven en/of geregisseerd zijn, maar ook films die voor hem iets speciaals betekend hebben. De reeks opende al op 1 maart, toen Marc Didden voor de vertoning van ‘Mira of de teleurgang van de waterhoek’ zijn selectie toelichtte. Zo zitten er ook een aantal titels in die reeks waar Claus als auteur niets mee te maken heeft. Maar het zijn wel films die voor hem een speciale betekenis hadden. Titels als ‘The Barefoot Contessa’, ‘Crazy Love’ van Dominique Deruddere en ‘Paris’ van Cedric Klapisch
‘DORP AAN DE RIVIER’
van Fons Rademakers, NL 1958 – 92′, met Max Croiset, Mary Dresselhuys, Bernard Droog
Het verhaal draait rond de dorpsdokter, die een eigenaardige manier van werken heeft. Hij heeft het voornamelijk aan de stok met de plaatselijke notabelen, maar is goed voor zijn zieke medebewoners. De film volgt ook andere personen uit het gehucht aan de rivier, zoals een molenaarsknecht die zelfmoord pleegt, waarna er een vreemde nachtwake bij zijn lijk wordt gehouden door vier mannen die zich volgooien met drank.
Cinematek : Zaterdag 24 maart om 18 uur & zondag 1 april om 20 uur
‘JEUDI ON CHANTERA COMME DIMANCHE’
van Luc de Heusch, BE, FR 1967 – 97′, met Bernard Fresson, Marie-France Boyer
Voor de enige fictiefilm van de documentairemaker Luc de Heusch schreef Hugo Claus het scenario en Georges Delerue de muziek. De Heusch onderzoekt erin de kwalijke invloed van de consumptiemaatschappij op het leven van het individu: op Jean die zich in de transportsector lanceert en zijn verloofde Nicole, verkoopster in een grootwarenhuis in Luik. Terwijl arbeiders in de stad staken voor betere arbeidsvoorwaarden, rijdt Jean zich vast in de strikken van het kapitalisme.
Vrijdag 9 maart om 20 uur & woensdag 14 maart om 18 uur
‘DE VIJANDEN + SPEELMEISJE’
‘DE VIJANDEN’ van Hugo Claus, BE 1967- 90′, met Del Negro, Robbe De Hert, Fons Rademakers
‘SPEELMEISJE’ van Hugo Claus, BE 1968 – 31′, met Rik Andries, Sonja Cantré, Hugues C. Pernath
Hugo Claus had ervaring als scenarist en had als regisseur al wel wat documentaire werk gedraaid, maar in 1968 maakte hij duidelijk werk van zijn ambitie om ook fictie te regisseren. Toen de toenmalige openbare omroep BRT hem de kans bood om een korte science-fiction film te draaien, ging hij daar dan ook graag op in, maar moest ook constateren dat op dat moment niet het talent, de middelen en de ervaring voorhanden waren om een film in dat genre te draaien. Vandaar ook dat hij ‘Speelmeisje’ jaren later als een ‘vrij erbarmelijke naïeve film’ bestempelde. Veel beter verging het hem met ‘De Vijanden’, een oorlogsdrama dat zich afspeelt tijdens het Ardennenoffensief van 1944. Daarin ontdekt een Belgische jongen een Amerikaanse gewonde soldaat. Iets later haalt hij ook een Duitse gewonde soldaat in huis. Er groeit een vriendschapsband tussen de drie en zoeken ze samen uit hoe het verder moet. Maar ook toen waren de kritieken niet onverdeeld positief. Claus verklaarde veel later dat hij het ook daar met een te beperkt budget en dat hij de film ook als een soort scholing zag, waarbij hij deels wou afstappen van de geijkte beeldtaal.
Cinematek – Plateauzaal : Maandag 12 maart om 18 uur & zondag 18 maart om 20 uur
‘HET GEZIN VAN PAEMEL’
van Paul Cammermans, BE 1986 – 105′ met Senne Rouffaer, Jenny Tanghe, Jan Decleir
Hugo Claus bewerkte het theaterstuk van Buysse tot een filmscenario en Paul Cammermans stond in voor de regie. Regisseur Cammermans en scenarist Claus wilden nadrukkelijk géén traditionele Vlaamse ‘boerenfilm’ maken. De film vertoont dan ook enkele belangrijke verschillen t.o.v. het oorspronkelijke toneelstuk. Sommige personages werden geschrapt en andere toegevoegd. Bovendien komt de politieke context (opkomst van het socialisme) veel directer in beeld. Tot slot wordt het verhaal van de baronsfamilie meer op de voorgrond geplaatst in de film.
Vader Van Paemel is boer op de hoeve van baron de Wilde. Tijdens een mondaine jachtpartij op het landgoed van de baron wordt de zachtaardige Désiré Van Paemel zo zwaar gekwetst dat hij invalide blijft. Eduard, de oudste zoon, neemt actief deel aan de stakingen in de stad en is lid van de socialistische arbeidersbeweging. Tegen de zin van boer Van Paemel heeft de oudste dochter, Cordule, een verhouding met de vrijbuiter-stroper Masco en wordt de jongste dochter, Romanie, gedwongen als dienstmeid op het kasteel te gaan werken. Daar wordt ze verleid door Maurice, de zoon van de baron. Wanneer ook Kamiel de hoeve verlaat omdat hij onder de wapens wordt geroepen, gaat het door gebrek aan voldoende werkkrachten steeds slechter op de boerderij.
Cinematek – Plateauzaal : Maandag 26 maart om 20 uur & donderdag 5 april om 18 uur
‘KREET EN KENNIS’ + ‘ANTOLOGIE’
‘KREEFT EN KENNIS’ van Paul Haesaerts & Hugo Claus, BE 1963 – 40′
‘ANTOLOGIE’ van Hugo Claus, BE 1963 – 29′
Claus’ liefde voor de beeldende kunst zette hij zelf nooit om in eigenlijke kunstfilm (hij zorgde wel voor het scenario van de fictiereeks van Roland Verhavert, Rubens, Schilder en Diplomaat), maar samen met de befaamde architect, cineast, etser, kunstschilder, scenarist, televisiemaker, tapijtontwerper, criticus en tekenaar Paul Hasaerts leverde hij wel deze documentaire over de Vlaamse Expressionisten aan de Vlaamse openbare omroep. Gevolgd door het korte Antologie.
Cinematek – Plateauzaal : Maandag 2 april om 20.15 uur & zondag 8 april om 18 uur
