Cinevox Le cinéma vu par les belges
‘Tot Altijd’ is eigenlijk het verhaal van twee vrienden. We leren ze kennen in hun studententijd en je voelt meteen : deze jongens zijn voorbestemd voor grootse dingen. De ene wordt dokter, maar de andere wordt… ziek. En vervolgens de patiënt van zijn vriend. Dokters willen mensen genezen. Dokters willen geen mensen zien sterven. Zeker niet als het hun vrienden zijn. Koen De Graeve en Geert Van Rampelberg zijn al jaren hechte vrienden. Ze hebben een lang gemeenschappelijk verleden bij het formidabele theatergezelschap Olympique Dramatique. Het kostte hen dan ook niet veel moeite om in de film van Nic Balthazar twee beste vrienden te spelen. Maar des te meer moeite kostte het hen om afscheid van mekaar te nemen. Hoewel, Geert Van Rampelberg heeft momenteel waarschijnlijk toch geen tijd voor vriendschap. Hij leek het voorbije jaar niet van het grote scherm weg te slaan. En we zullen hem dit jaar ook nog zien in ‘The Broken Circle Breakdown’, de nieuwe film van Felix Van Groeningen. Wat hij daarover te vertellen heeft, vind je elders op Cinevox. Want dit keer hadden we het uitsluitend over ‘Tot Altijd’, een film over een man die aan een heel ongenadige vorm van multiple sclerose lijdt en besluit dat hij niet langer zo wil leven. Het verhaal is gebaseerd op het leven van Mario Verstraete, de man die vocht voor het invoeren van de euthanasiewet en daar als eerste gebruik van maakte. Koen De Graeve speelt de rol van Mario Verstraete, Geert Van Rampelberg is Thomas.
‘Als je een mens bent, dan moet het thema van ‘Tot Altijd’ je aanspreken.’
Blijkbaar zijn de producenten zelf bang om de film aan te prijzen als een film over doodgaan, ze beklemtonen keer op keer dat het een film over vriendschap, solidariteit en menselijkheid is.
Geert : “Je hebt ten eerste de tijdspanne van een film te respecteren, en je zit met een zwaar thema en daarnaast met het leven zoals het is. Zelfs als er iemand op sterven ligt, kan je nog lachen met iets. Het is zeker geen film die alleen maar naar beneden gaat. Toen ik hem voor het eerst zag, kreeg ik er op de ene of andere manier energie van. Je voelt dat er een levenskracht in zit, een goesting om te leven. Maar ja, ik heb er in gezeten, mijn beeld erover is gevormd hé.”
Was dat het felste dat je ooit hebt meegemaakt?
Geert : “Het meest intense dat ik ooit heb meegemaakt, ja. Niet alle dagen, want we hebben ons ook schitterend geamuseerd. Maar die dagen dat we naar de eindscènes toewerkten, waren toch wel heel intens. Dan rijd je als een schotelvod naar huis en ben je echt uitgewrongen. En dat is dan gewoon door de concentratie die er op dat moment op de set hing. Je vraagt je vooraf wel eens af waar je dat verdriet moet gaan halen, maar eens je bezig bent, merk je dat je het bij mekaar oproept, bij je medespelers. Ik keek in de ogen van Viviane De Muynck en daar lees je dan ineens zoveel in, zo alles, dat je niet verder meer moet zoeken. Dat is dan ook een moeder met een zoon van die leeftijd. En in iedere take deed ze iets anders : bij momenten reageerde ze dramatisch, dan weer sterk en aanvaardend, en het waren die momenten waarvan ik eigenlijk brak. En dan is er natuurlijk dat aftakelingsproces bezig en je ziet iemand fysiek achteruitgaan die één van je beste maten is. Je neemt op dat moment echt afscheid van mekaar. Hoe raar dat dat ook is. Je bent met een film bezig, dat is waar, maar als iedereen aan het doen is alsof het geen film is, maar echt, dan word je daar volledig in meegezogen. De dag dat we de sterfscène ingeblikt hebben, was ook een dag dat we echt afscheid hebben genomen van elkaar. Dan moet je verder, en dan denk je : ‘Dat hebben we gehad en dat het nog lang moge duren voor we dat in het echt meemaken.’ Je moet dat niet teveel doen, zulke rollen, want dat doet iets met je hoofd.”
Toen ik de film gezien had, was er een vrouw die stond te vloeken toen ze uit de zaal kwam. Ik dacht dat ze het maar niets vond, maar ze was er zozeer van aangedaan, dat het haar speet dat ze gaan kijken was. Is dat goeie reclame of slechte?
Geert : “Slechte, denk ik. Als je zegt dat het alleen maar een zware film is, dan ga je weinig mensen naar de cinema lokken, denk ik. Als je zegt : ‘Je komt buiten en je weekend is om zeep,’ dat is niet wat je verwacht van een gezellig avondje in de cinema. Nee, het is niet omdat je emotioneel geraakt bent, dat je daarom je schouders laat hangen en met je hoofd naar beneden loopt. Maar tegelijkertijd gaat het over het leven, want je moet ten volle leven en liefst zo waardevol leven. Heel dat dilemma hé. Je zit met een beslissing over leven en dood. Het is niet omdat de wet in verband met euthanasie nu is goedgekeurd, dat het emotioneel niet heel zwaar blijft voor de mens die sterft en voor zijn omgeving. Hij is weg, hij sterft, maar wat doet zijn dood met zijn omgeving? Wie laat hij achter? Zo kijken we er naar. En ik denk dat iedereen reflecteert naar zijn omgeving en zijn eigen ervaring en daar tracht mee om te gaan. Daarom niet met afscheid nemen, maar misschien gewoon met aftakelen. Dat zijn vragen die je je mag stellen, zonder dat je daarom zwartgallig wordt. Als alle recensies nu gaan zeggen : ‘Je komt met zo’n depressie buiten dat je alleen maar hoopt om zelf zo snel mogelijk een verlossend spuitje te krijgen’, dan gaan we niet veel kijkers hebben.”
Als we zien dat ‘Rundskop’ en ‘Hasta La Vista’ 260.000. toeschouwers naar de bioscoop wisten te lokken, dan mogen we gelukkig concluderen dat de Vlaamse kijker ook bereid is om films te gaan zien die zwaardere onderwerpen durven aan te kaarten.
Geert : “Als je een mens bent, dan moet het thema van ‘Tot Altijd’ je sowieso aanspreken. Niet dat dit meteen een garantie is dat je de film wilt gaan bekijken, maar als je in de zaal geraakt, dan denk ik dat het moeilijk is om koud te blijven voor wat je te zien krijgt. Je wordt geraakt, of je dat wilt of niet. Het zou me verbazen, mocht dat niet zo zijn. Je wordt geboren, je gaat sterven en wat je daartussen doet, moet je zelf regelen. Maar na het zien van de film, ga je je vermoedelijk ook wel eens de vraag stellen : ‘Wat zou ik doen als ik ongeneeslijk zou worden?’ Het kan niet anders dan dat die gedachte in je opkomt. Je bent daar mee bezig. En het straffe is dat er zo weinig landen zijn, waar men je vraag kan inwilligen, wanneer je bij ongeneeslijke ziekte liever op een waardige manier uit het leven stapt.”
Er zit zoveel in de film. Maar ik ben zeker dat er nog veel meer gedraaid is. Zijn er scènes die je gemist hebt?
Geert : “Nee, niet echt eigenlijk. Alleen één dingetje. Met die morfineplakkers. Als ze die erop plakken, noteren ze ook de datum erbij. Op het lijf van de patiënt. Dat zit er nu nog in, in een flits. Maar eigenlijk was er daar ook een dialoogje rond. Nu niet dat dit de belangrijkste dialoog was, maar dat trof me wel, vermoedelijk omdat het voor mij ook nieuw was. Het was die Marc Cosyns die me dat had verteld, die man die al jaren bezig is met stervensbegeleiding. Iedere keer als men een morfineplakker op iemands zijn lijf plakt, schrijft men er een datum bij. En dan weet men tot wanneer die goed is en wanneer er een nieuwe moet komen. Dat zijn zo van die handelingen die zoveel zeggen. Ik vind dat ook mooi, dat je als dokter op je patiënt moet beginnen schrijven.”
Dat is mijn enige kritiek. Dat sommige van die mooie momenten te kort geknipt zijn. Wellicht omdat er te veel in de film zit. Het begin…
Geert : “Gaat heel snel. In de eerste 13 minuten zit zowel de ontmoeting met zijn lief, als hun huwelijk en hun scheiding. Dat is een boog die je maakt, die je zelfs in een kortfilm niet verteld krijgt. Het is bij momenten rapraprap… Om dan weer elders rustpunten te kunnen inbouwen.”
De film zit vol mooie momenten. En vol echte mensen.
Geert : “Ja, daar is Nic goed in geslaagd om de juiste mensen samen te zetten. ‘Ik denk dat acteurs sowieso mensen zijn die graag over gevoelens vertellen,’ wou ik gaan zeggen, maar dat ben ik niet zeker. Ze zijn met gevoelens bezig, dat in ieder geval wel. Het zat in ieder geval heel snel juist. En je haalt alles uit mekaar. De Nic heeft zo zijn bekende W-systeem: je begint hoog, het gaat naar beneden, dan is er weer hoop en gaat het weer bergop, en dan is er een nieuwe diepte, om uiteindelijk weer hoog en vol hoop te eindigen. What’s in a euh… een letter? Dat is een onuitgesproken code. En iedereen pakt dat toch mee. Ja, echte mensen, dat is zo. Dat is niet alleen omdat je mekaar goed kent, dat is omdat je met dat thema bezig bent. Trouwens, dat is iets wat je in elke film probeert, om echt te zijn, tenzij je een ‘New Kids Turbo’ draait. Je probeert altijd geloofwaardig te zijn.”
De rol van Koen De Graeve is de meest besproken rol, doordat het de hoofdrol is en doordat hij er 20 kg voor afviel. Maar iedereen moet in deze film een heel moeilijk evenwicht bewaren. En iedereen slaagt er ook in. Je zou kunnen zeggen dat jullie allemaal de rol van je leven spelen.
Geert : “Dat is zo, ja. Dat was het moeilijke eigenlijk met de eerste visie, toen de film nog niet afgemixt was en de grading nog niet had plaatsgevonden. Ik had die liever niet gezien. Ten eerste omdat je bij een eerste visie vooral jezelf in het oog hebt. Maar vooral omdat je moet afscheid nemen van de film die je in je eigen hoofd hebt. Waarmee ik niet wil zeggen dat die film over mij moest gaan (lacht).”
Toch liefst.
Geert : “Eigenlijk (lacht). Nee, maar afscheid nemen van je eigen visie en zeggen : ‘Goed, het is jouw film, jij maakt nu het algemene verhaal, waarin alle verhalen van alle personages samenkomen.’ Daarin kan ik Nic volgen, als hij zegt : ‘Er zitten heel veel lagen in, je kunt naar elk personage in de film afzonderlijk kijken, en je zult zien dat ze allemaal een dramatische lijn hebben.’ En dat vind ik het mooie aan de film, dat je niet alleen bezig bent met de mens die gaat sterven, maar dat je je ook afvraagt : hoe reageren de vader, de moeder, de beste vrienden? Op die manier wordt het verhaal van alle mogelijke kanten belicht. Toen ik die kleine hoorde zeggen tegen zijn vader : ‘Gij zult altijd mijn papa zijn’, toen was het bij mij ‘krakkeboem’. Gaf ik al mijn verzet op. Als je kleine dat tegen je zegt, wat doe je dan? Die Felix (Maesschalk), ik vind dat die ongelooflijk straf is. Je ziet die echt denken. Dat is geen jongetje dat zich aan zijn tekst houdt. Als wij er nog een paar zinnen tussen flansen, dan antwoordt hij. Je ziet hem denken. Die denkt de hele tijd. En je ziet hem denken als hij speelt. Je ziet die aan een zin beginnen, en dan volgt er een echte realistische twijfel en dan gaat hij weer verder. Ik vind het fantastisch wat hij doet. En dat werkt ook op je gemoed natuurlijk. Als je zo’n jongetje bezig ziet.”
foto’s ‘Tot Altijd’ : Alexander Decommere (Eyeworks)
Bekijk ook nog het interview met Nic Balthazar :
Bekijk ook nog de gefilmde interviews op de set : (klik hieronder)
Gefilmde interviews ‘Tot Altijd’
Geert Van Rampelberg over zijn rol in Swooni
Geert Van Rampelberg over zijn rol in ‘The Broken Circle Breakdown’
