Het leven begint pas na de dood, voor Borremans

In ‘N – The Madness of Reason’ spitst Peter Krüger zich toe op het leven van Raymond Borremans, een man die in 1929 naar Afrika trok, eerst als muzikant en later trok hij er rond met een mobiele cinema. Maar vanaf 1934 settelde hij zich in Ivoorkust en hij maakte er zijn levenswerk van om een encyclopedie voor Frans West-Afrika samen te stellen. Helaas kwam de man niet verder dan de letter N. Maar met zijn film maakt Peter Krüger het levenswerk van Borremans af.  En neemt hij ons ook mee naar de jarenlange burgeroorlog die na de dood van Borremans in het land woedde. En daar heeft hij een goeie reden voor, zo vertelde hij ons.

Peter Krüger : “Klopt. Borremans wordt wakker in de nieuwe wereld. Hij heeft de glorieperiode gekend van de onafhankelijkheid van Afrika, waar men nog hoopte op welvaart voor iedereen. En de ironie wil dat toen hij gestorven is, en de eerste president van Ivoorkust gestorven is,  al die hoop op roem en glorie en welvaart kapotgeschoten werd. door het eerste multipartisme en de eerste verkiezingen is er een extreem nationalisme opgedoken in Ivoorkust. Ivoirité noemde men dat. Heel goed te vergelijken met Vlaams Nationalisme of het Duits Nationalisme in het Derde Rijk.  Allemaal gelijkaardige processen. Dat had te maken met het feit dat in de periode van Borremans en eigenlijk al in de koloniale periode, de politiek heel veel gastarbeiders heeft uitgenodigd uit de naburige landen om te komen werken in Ivoorkust. En zolang er geen crisis was, waren die miljoenen gastarbeiders zeer welkom. Maar door de crisis zijn er spanningen ontstaan en hadden de oorspronkelijke bewoners het gevoel : onze ouders hebben dit land verkocht aan de vreemdelingen.

Zolang men alleen dingen en dieren benoemt, is er geen probleem…

En toen heeft de politiek eigenlijk van een grondprobleem een identiteitsprobleem gemaakt. Men heeft gezegd : wie heeft rechten om hier te wonen?  Wie heeft rechten om de president te verkiezen?  Alleen de oorspronkelijke bewoners, al die vreemdelingen hebben geen rechten. En van daaruit is eigenlijk een voortdurende opstand ontstaan, een conflict dat tot een slachting heeft geleid en tot een reële burgeroorlog die jaren en jaren heeft aangesleept in Ivoorkust. En wat voor mij de parallel was met de film, was juist die identiteitskwestie. Ik zag een link tussen wat een encyclopedie doet : een naam geven en definiëren. Als we dat toepassen op dieren, bomen en dingen, dan is dat heel onschuldig. Maar als we dat bij mensen gaan doen, schuilt daar een groot gevaar. Want dan gaan we zeggen : jij bent van Ivoorkust, maar jij bent een echte Ivoriaan. En als het hier even misgaat dan hebben zijvan Ivoorkust hier geen enkel recht en vermoorden we hen allemaal. Het benoemen is dus eigenlijk altijd een geweldpleging op de werkelijkheid. Het kan onschuldig, maar bij mensen wordt het letterlijk geweld. En het is die parallel die ervoor gezorgd heeft dat de burgeroorlog zo present is in mijn film. Identiteitskaarten zijn eigenlijk voor mij lemma’s in een encyclopedie. Het is een heel gevaarlijk iets wanneer identiteit een middel wordt van politieke macht. Terwijl de echte werkelijkheid aan die identificering, aan die categorieën ontsnapt, aan die definiëringen. Die is vloeibaar, beweeglijk. Mensen verhuizen. De wereld blijft vloeibaar, en wij proberen daar voortdurend maar orde in te krijgen. Terwijl dat onmogelijk is. Dat is wat ik wil laten zien : dat de werkelijkheid vloeiender is, dan wij er proberen van te maken.”

Zie ook :

‘N’ is geen documentaire

Werken met Ben Okri

De filmtip

Patrick Duynslaegher over ‘N’

De trailer van de film

Check Also

Luc Vrydaghs over ‘Thank God For The Gift’!

In zijn documentairefilm ‘Thank God For The Gift’ gunt Luc Vrydaghs ons via een geweldige …