‘Servais’: de godfather van de Europese animatiefilm wordt gevierd


Raoul Servais is een levende filmlegende. Zijn revolutionaire animatiewerk leverde hem in zijn 90-jarig leven meer dan vijftig prijzen en onderscheidingen op, and counting. Toch is hij in België minder bekend. Rudy Pinceel wil hier met zijn documentaire ‘Servais’ verandering inbrengen.

Hoe maak je een documentaire over een man wiens verwezenlijkingen zich uitstrekken over 90 jaar? Waar begin je in godsnaam? In 1963, wanneer Raoul Servais de eerste animatieopleiding in Europa stichtte? Of in 1979, wanneer hij als allereerste Belg de Gouden Palm won in Cannes voor de ijzingwekkende en surrealistische horrorprent ‘Harpya’? Of gewoon vandaag? Servais heeft immers nog geen plannen om te stoppen creëren. Hij schreef net zijn eerste roman, en werkt volop aan zijn volgende film.

“Het was niet makkelijk om een definitief scenario te schrijven. Ik heb veel verschillende verschillende versies geschreven,” vertelt regisseur Rudy Pinceel. “Plotseling kwam het nieuws van Mu.ZEE dat ze een vleugel zouden wijden aan Raoul. Vanaf dat moment had ik mijn rode draad.”

Tussen docu en expo

Bijgevolg opent de documentaire ‘Servais’ met een scène in het museum in Oostende, waar alles in gereedheid wordt gebracht voor de expo rond Raoul Servais. De camera die Servais op zijn achttiende in elkaar knutselde uit een sigarenkist wordt opgepoetst, zijn tekeningen ingekaderd en zorgvuldig op hun plaats gezet. Wandelend op het strand vertelt Servais over zijn jeugd in de badstad. Hij herinnert zich hoe hij tijdens een storm dacht aan de vissers op zee en hoopte dat de vuurtoren hen veilig terug zouden leiden. Hierop volgt een fragment uit Servais’ eerste animatiefilm ‘Havenlichten’, over een ongelukkige lantaarnpaal die een verdwaalde visser op zee redt. Fijn detail: ook de expo in Mu.ZEE opent met een fragment uit diezelfde kortfilm.

Zo blijft de documentaire afwisselen tussen de voorbereidingen voor de opening van Servais’ tentoonstelling, recepties ter ere van hem, anekdotes uit zijn carrière en fragmenten uit zijn films. Zijn films zijn stuk voor stuk surrealistische pareltjes, steeds met een donker randje. “Ik denk dat waarschijnlijk al mijn films een zeer ernstige ondertoon hebben. Maar toch met humoristische trekken,” vertelt hij in de camera. “En dat komt door het feit dat ik ook ernstige momenten heb meegemaakt in mijn leven. Onder andere de oorlog, de bezetting, het fascisme, het nazisme. Dat zijn allemaal zaken die mij hebben gesensibiliseerd.”

De Servaisgrafie 

Het surrealisme is een duidelijke invloed in Servais’ werk. Over ‘Harpya’ vertelt hij dat “het idee’s nachts is gekomen. Zoals al mijn films.” Ook het expressionisme vind een weerslag in zijn werk. Hij baseerde bijvoorbeeld een film op het werk van Paul Delvaux: ‘Nachtvlinders’. Deze film is enorm belangrijk in zijn oeuvre. “Het is een film waar ik enorm van houd omdat ik 100% mijn eigen Servaisgrafie heb gebruikt,” vertelt de animatiepionier.

De ‘Servaisgrafie’ is een technologie die voorging aan de digitalisering van de cinema. Servais’ passie voor animatie leidde tot een zoektocht naar een manier om live action en animatie samen te brengen, voor de komst van digitale trucage. Eerst filmde hij de acteurs in een witte omgeving op zwart-wit pellicule. Uit deze opnames selecteerde hij de nodige frames, waarop hij ze op transparant cellofaan fotopapier printte en handmatig inkleurde. De transparante vellen werden tenslotte op geschilderde decors geplaatst, en beeld per beeld gefilmd.

Jammer genoeg voor Servais, haalde de digitalisering zijn Servaisgrafie al snel in. Voor zijn nieuwe films doet hij dan ook een beroep op de jongere garde. “Ik was misschien een meester met de traditionele vorm van animatiefilm. Maar ik ben geen meester meer met de digitale technologie. Daar ben ik een beginneling bij. En daarvoor doe ik een beroep jonge mensen die het wel aankunnen,” vertelt hij.

Bescheiden

In de documentaire toont Pinceel Servais niet enkel als publieke figuur maar ook in zijn privésfeer. Pinceel volgende Servais drie jaar lang en ontwikkelde zo een unieke blik in het leven van de filmmaker. “Ik kende Raoul als cineast voor ik aan de documentaire begon,” Vertelt hij. “Ik kende de naam, maar niet de persoon. Dat ik met hem een documentaire mocht maken, is ongelooflijk. Dat is alsof Steven Spielberg aan jou vraagt om zijn camera te dragen.”

Servais toont zichzelf als een grappige, zachtaardige en nieuwsgierige man. Een medewerker vertelt dat in de 90-jarige man nog steeds een tienjarig jongetje verscholen zit, steeds nieuwsgierig naar meer. Ondanks het leed die Servais meemaakte in de oorlog, blijft hij geloven in de goedheid van de mens, en benieuwd naar wat de wereld te bieden heeft.

Wat bovenal opvalt is Servais’ bescheidenheid. Ondanks de lof die hij kreeg in zijn leven, blijft de Oostendenaar met beide voeten op de grond. “Ik ben heel blij dat men zo veel belangstelling stelt aan mijn films,” vertelt hij opgetogen bij de voorstelling van de documentaire in Flagey. Ook in de documentaire toont hij wel vaker zijn verbazing voor de aandacht die hij krijgt. Wanneer hij door de zalen wandelt in Mu.ZEE bijvoorbeeld, vraagt hij zich af of hij dat wel verdient. Op de vraag waarop hij het meest trots is in zijn carrière antwoordt hij: “Ik mag niet zeggen dat ik trots ben. Ik deed gewoon wat ik graag deed.”

Pinceel kijkt nu al melancholisch terug op zijn periode met deze man. “Ik mis het. Ik vind het spijtig dat de drie jaar voorbij zijn. Het waren zeer warme jaren. Er is een nieuwe vriendschap tussen ons waar ik zeer dankbaar voor ben.” Hij is ook vereerd dat zijn documentaire samen de belangrijkste werken van Sevais zelf mag vergezellen, in een gloednieuwe compilatie-DVD. Kerstcadeautje, iemand?

‘Servais’ vanaf 19 december in Flagey.  De DVD wordt onder andere verkocht op cinematek.be

Check Also

Luc Vrydaghs over ‘Thank God For The Gift’!

In zijn documentairefilm ‘Thank God For The Gift’ gunt Luc Vrydaghs ons via een geweldige …