Interview met de winnares van het Kortfilmfestival!

In december won So we live de Juryprijs Vlaamse Fictie op het Kortfilmfestival in Leuven, de film is vanaf vandaag te bekijken via Best of Kortfilmfestival Leuven 2020 – deel 2. We hadden een gesprek met regisseur Rand Abou Fakher.

In So we live wordt een normale avond binnen een gezin vastgelegd, of zo lijkt het toch tenminste. Op een gegeven moment exploderen de dingen. Je begint de pijn te zien, de frustraties en de onuitgesproken dingen die tussen de gezinsleden worden opgeroepen.

Ik zag per ongeluk een versie zonder ondertitels, maar had het gevoel dat ik die niet nodig had. Het leek alsof ik daardoor meer kon voelen wat er aan de hand was, dan wanneer ik effectief zou begrijpen waar het over ging.

Dat is sterk, want het gaat inderdaad niet over waar ze ruzie om maken. Het gaat erom dat ze dat doen, of er nu een reden is of niet. Dat ze het doen op een moment dat er eigenlijk veel meer behoefte is aan een knuffel en wanneer de nood hoog is om samen te overleven. Het gaat er niet om waar ze tegen vechten maar om het feit dát ze vechten, terwijl er een oorlog aan de gang is.

Ik denk dat het zelfs met ondertitels moeilijk is om alles te kunnen volgen van wat er gezegd wordt. In mijn eerste film was er heel weinig tekst en dat was net genoeg om te vertellen wat er aan de hand was. In deze film is er veel tekst, maar gaat het niet over de inhoud. Wat belangrijk is, zijn de omstandigheden.

Waar gaat de ruzie over ?

Die wordt veroorzaakt door verschillende dingen. Het begint bij de moeder die boos is omwille van het nieuws op tv, dat niet eens revolutionair is, gewoon omdát de vader ernaar kijkt. Er zijn tegelijk ook zoveel dingen die niet worden gezegd, de moeder maakt ergens ruzie over en de vader over iets anders.

Hij heeft het over het feit dat hij wil reizen, dat hij het land wil verlaten en dat hij zelfs de tickets al heeft geboekt voor hen. Terwijl de moeder het heeft over de verdwijning van haar enige zoon, die al 3 jaar weg is. Maar wat cruciaal is: je ziet de frustraties van de oorlog en je voelt de behoefte om tot het verleden of de toekomst te behoren, niet tot het heden.

Ik vind het mooi hoe je voelt dat er een grote oorlog aan de gang is, maar dat dat niets verandert aan het feit dat we kleine oorlogen hebben. Is dat wat je wilde vertellen?

Ik denk dat we die oorlog verlaten, maar hij verlaat ons niet. Zelfs als hij heel ver weg is, is hij er en beïnvloedt hij ons nog steeds. Dat is wat ik wil laten zien, hoe de oorlog onze ziel binnendringt. Ons lichaam, onze mentaliteit, onze perceptie van toekomst en verleden. 

Jij bent zelf gevlucht uit Syrië en woont ondertussen 5 jaar in België. Gaat de film over jezelf en je thuisfront?

Elke artiest start vanuit zichzelf, daarna komt er een meer objectieve blik bij. Het verhaal hoeft niet autobiografisch te zijn om het mijne te zijn. Ik heb niet gezien wat mensen in Aleppo hebben gezien, maar ik kom wel uit die oorlog.  Ik heb gevoeld wat er in andere delen van Syrië gebeurde en ben erdoor beïnvloed, ook al heb ik niet alle aspecten ervan meegemaakt.

Wat ik hier vertel is dus niet alleen mijn eigen verhaal, maar van een situatie waarin een familie nog steeds z’n eigen problemen heeft. En hoe we die soms nog steeds voor onszelf houden in zo’n moeilijke situatie, nog steeds wachtend op een ander moment om ze op te lossen.

Ondertussen horen we de oorlog op de achtergrond, maar ik ga ervan uit dat je daar niet hebt gefilmd?

We hebben een set gebouwd in Brussel en die hebben we zoveel mogelijk op een normaal Syrisch appartement doen lijken. We hebben ze zo gemaakt dat de kamer geen plafond had en de camera als een spin boven de set hing te draaien.

Ik wilde geen cameraman tussen de familie plaatsen, want er mocht geen extra persoon zijn. Ze moesten gewoon hun gefictionaliseerde zelf kunnen zijn, zichzelf terugbrengen naar een bepaalde situatie die ze ooit mee hebben gemaakt en die dan herleven via een fictief verhaal.  Zo kan het helend zijn, anders is het schadelijk.

Het zijn geen acteurs, hoe heb je ze dan gevonden?

Ik was op verschillende manieren op zoek naar families, soms ging ik naar Arabische winkels en observeerde ik mensen. Vooral kinderen, meer dan de ouders, omdat zij de sleutel waren. Zij verbergen niets.

Ik was dus op zoek naar gezinnen, via de kinderen. Door een workshop die ik organiseerde met o.a. Luca School Of Arts heb ik Luna dan ontmoet. Ik heb haar toen verschillende keren laten langskomen, daarna heb ik haar ouders ontmoet en hebben we wat oefeningen gedaan met hen allemaal. Om hun grenzen te verleggen, om te kijken of ze open stonden voor de ervaring en om te experimenteren. Niet alleen voor mij om ze te kunnen casten, maar ook voor hen zodat ze mij zouden vertrouwen. Het was dus een dubbele casting.

Ik ben vanaf het begin veel bij hen op bezoek geweest om hun dynamiek te observeren. Omdat ik ze moest kunnen regisseren op een manier die niet schadelijk was voor hen. Het opnieuw beleven van een ervaring, kan uiteraard heel erg pijnlijk zijn. Mijn belangrijkste rol was dus het creëren van bepaalde methodes in de regie, zodat het een genezende ervaring werd.

En één van de belangrijkste dingen die ik deed voor de film en voor hen als acteurs, is dat ik hen rollen liet uitwisselen zonder dat ze het wisten. Als je het slachtoffer speelt, word je meer slachtoffer. Maar als je dan de dader speelt, als je jezelf in zijn schoenen zet, kan het genezend zijn.

Ze speelden met hun eigen naam en hun eigen rol in een familie, maar hun angsten werden uitgewisseld. Hun persoonlijkheden en verlangens, waren een combinatie van die van hen allemaal.

De film bestaat uit slechts één shot, hoe vaak heb je de take opnieuw moeten doen?

Het is een one-take shot, dat we 25 keer deden. Er waren enkele takes van een uur, 45 of 30 minuten. Soms moesten we ze gewoon laten doen en ik moest ze ook de tijd geven om te zeggen wat ze wilden zeggen. Soms ook voor mezelf, om te begrijpen wat ik eruit wilde halen en erin moest houden.

We hebben altijd de neiging om veel informatie in kortfilms te stoppen, wat ik niet zo leuk vind. Ik heb dus wat takes gedaan waar ik tegen hen zei: “Neem je tijd, volg gewoon je intuïtie”. De takes waar ik ze echt vrij laat, deden me echt begrijpen wat belangrijk was. Dat kon ik dan weer terugbrengen tot shots van 15 minuten waar de harmonie en het ritme organisch werden.

Dus je bent gewoon blijven filmen tot je voelde: ‘dit is het’, is het dan de 25e opname die we zien?

Ja, het is het laatste shot. Er zijn veel andere shots die ook heel mooi waren, maar aan het einde moet je keuzes maken. Dat is sowieso cruciaal bij het maken van films. Ik had nog een extra dag kunnen filmen. Ik denk zelfs dat het nodig was geweest om nog meer en meer te experimenteren, maar op een gegeven moment moesten we stoppen. We moesten wel.

Ze waren waarschijnlijk uitgeput?

Natuurlijk, ik ben ook heel vroeg begonnen met filmen. Ik wilde ze op een gegeven moment heel gefrustreerd hebben omdat ze al een hele dag in één kamer zaten. Dat is zo’n beetje wat het is, als je in syrië leeft. Als je geblokkeerd zit in een ruimte, onder die omstandigheden. Ik wilde dat ze dit zouden voelen, dus bleef ik draaien. We filmden slechts twee dagen, maar de camera was er altijd. Hij was één van de hoofdpersonages van de film en de set.

Is het dan nu geen dunne lijn tussen fictie en documentaire?

Het is een fictieverhaal gebaseerd op een echt moment, waarop mensen iets echt ervaren. Het is geen documentaire, het is eigenlijk het ensceneren van de werkelijkheid. Er zijn echte dingen gebruikt om het te laten gebeuren, het is een gecreëerde realiteit.

In een documentaire is er aan het einde ook een standpunt, waardoor het gedeelte dat we zien de keuze van de maker is. Door het filteren van de realiteit, wordt documentaire dus ook fictie.

De film ging vorig jaar in première op de Berlinale en was al geselecteerd voor verschillende festivals ondertussen, tevreden over het parcours?

Ja, gelukkig waren het ook grotendeels fysieke festivals, slechts een paar online. Ik weet dat elke filmmaker zou zeggen: “Mijn film moet je in de bioscoop zien”, maar deze film ervaar je toch het best in het donker. Wanneer de elektriciteit uitvalt in de film, moet je een beetje mee het gevoel hebben dat je samen met hen naar het licht zoekt in het scherm.

Wat is het volgende dat je gaat maken?

Er zijn altijd ideeën voor nieuwe films, mijn films zelf zijn eigenlijk al de research voor een volgende film. Ik ben nu aan het schrijven aan mijn eerste langspeelfilm, ik wil proberen zo dicht mogelijk bij mezelf te blijven om deze reis te kunnen aangaan. Ik werk ook aan een serie van zes kortfilms met andere zeer getalenteerde regisseurs en dat is best spannend. Meer kan ik daar helaas nog niet over zeggen, we staan nog maar in het begin van het maakproces.

So we live is vanaf vrijdag 19 maart te bekijken op Best of Kortfilmfestival Leuven 2020 – deel 2 via ZED vanuit je zetel, Cinema bij je thuis, Proximus Pickx en Sooner. Rand Abou Fakher zetelt binnenkort ook in de jury van Mooov festival, dat vindt plaats van 20 april t.e.m. 3 mei.

Best of Kortfilmfestival Leuven 2020 – deel 1 is sinds 26 februari te zien in Premium VOD op ZED vanuit je zetel, Cinema bij je thuis, Proximus Pickx en Sooner.