Ish over zijn eerste kortfilm: “Uiteindelijk is regisseren niet zo anders dan choreografie”

Je gevoel delen, dat is de essentie van de eerste kortfilm van Ish. Dat doet hij met ons in aanloop van de première op het Kortfilmfestival, in een gesprek dat van het geplande kwartier uitliep naar een vol uur keuvelen. Over vluchtelingen, snelle oordelen en ‘Terug naar eigen land’. Maar ook over loslaten, dansen en carrièreswitches. Met andere woorden: vintage Ish. 

Het werd al vaak benadrukt: Ish Ait Hamou is een man van metamorfoses. Van de coole choreograaf en jurylid in ‘So You Think You Can Dance’,  tot geëngageerd auteur, gevoelige theatermaker en radiopresentator, en het milde lid van het reisgezelschap in ‘Terug naar Eigen Land’. Maar Ish is ook een man van continuïteit. Taal is een rode draad, maar ook zijn drang naar een betere wereld. Niet door grote woorden of conflict, wel met geduldige gesprekken en wederzijds begrip.

Precies dat doorbreken van taboes staat ook centraal in zijn novelle ‘Als je iemand verliest die je niet kan verliezen’, die hij in 2016 schreef voor de campagne van Te Gek!?. En nu dus ook in de kortfilm ‘Klem’, een losse adaptatie van het boek. Daarin wordt het plot gereduceerd tot een treingesprek tussen hoofdpersonages Els (Veerle Dobbelaere) en Soulayman (Nasradin Dchar), elk getekend door een heftig verleden. “De twee hoofdpersonages in ‘Klem’ breken door elkaars muur, doordat ze de andere persoon ontwapenen met hun woorden, blik of grapjes”, vertelt Ish terwijl we met hem achterblijven in de Leuvense Cinema ZED, waar zijn film aan de pers werd voorgesteld. “Dat doen we te weinig in deze samenleving, ikzelf ook. Vaak zeggen we dat alles goed gaat, maar dragen we binnenin bagage mee.”

Hoe ben je op het idee gekomen op je eigen boek tot een film te verwerken, én zelf te regisseren?

Wel, dat is eigenlijk een grappig verhaal. Ik ga regelmatig koffiedrinken met een vriend, Youssef Kobo. Hij zei tegen mij: ‘jij gaat niet genoeg koffies drinken!’. Hijzelf is daar heel goed in. Vaak contacteert hij gewoon iemand die hij interessant vindt op sociale media, en leren ze elkaar kennen tijdens een koffie. Dus ik heb zijn advies gevolgd, en plaatste een oproep op Facebook aan makers die iets met mijn verhalen wilden aanvangen.  Zo heb ik heel veel koffies gedronken. En een van de koffies was met Potemkino. Eerst omdat ze interesse hadden in het verhaal, maar uiteindelijk vroegen ze me ook of ik het regisseren zelf zou zien zitten. Die uitdaging wilde ik al lang eens aangaan.

Uiteindelijk is het ook niet zo anders dan choreografie. Ook daar dirigeer je de dansers, communiceer je met technici enzovoort. Dansers zijn eigenlijk lichamelijke acteurs, en soms zegt een beweging meer dan woorden.

In het plot ontmoeten een blanke vrouw en een soort voorbeeldvluchteling elkaar. Had je geen schrik om in clichés te vervallen? 

Nee, want ik wou gewoon een doorsnee gesprek creëren, los van wie ze zijn en wat verteld wordt. Het zijn sterke personages op zichzelf. Allebei praten ze wel over hun verleden, maar bij de Palestijn gaat dat enkel over zijn eigen verhaal. Niet over de problematiek, of een politieke mening. Wel heeft hij een andere manier van spreken, heel metaforisch. Mensen uit de Arabische wereld zijn vaker zo filosofisch, want ze hebben een grote rijkdom aan poëten. Dat merk ik in mijn omgeving.

Hij is ook geen voorbeeldvluchteling, maar gewoon een persoon zoals wij. We vergeten dat soms, want we vullen anderen snel in met de heersende ideeën uit de samenleving. Dat geldt even goed voor het vrouwelijk personage: wanneer ze in het begin niet met hem wil praten, zou je dat al snel kunnen wijten aan een vooroordeel. Pas na het gesprek kan je daar echt over oordelen. Dat vind ik krachtig – deze man en vrouw hebben dat kunnen doorbreken.

Wat is de boodschap van ‘Klem’?

Ik wou er niet echt een boodschapfilm van maken, ik vertel graag verhalen waarvan de interpretatie openblijft. Maar persoonlijk vind ik het wel een belangrijke les om als mensen elkaar toe  te laten, vertellen wat er aan de hand is.

Toen het boek af was, dacht ik: ‘eigenlijk die ik dat zelf niet genoeg.’ Daarom dat ik ook begonnen ben met een heel persoonlijke voorstelling, waarmee ik het land rondtoerde. Dat voelde zo goed aan, het verandert je als mens. Die voorstelling was mijn manier van verwerken, zoals anderen hulp zoeken of met hun familie praten. Je gevoel delen is de essentie.

Zijn de personages gebaseerd op mensen die je kent?

 Mijn personages zijn telkens een mozaïek van karaktertrekken. Wel ontmoette ik tijdens de opnames van het programma ‘Terug naar Eigen Land’ een bijzondere man op een terrasje. We deden een babbel, niet eens erg lang. Maar hoe hij daar zat, met zijn koffie en sigaret, en hoe hij naar mij keek, heeft een diepe indruk nagelaten. Hij bleef glimlachen doorheen zijn pijn, om mij niet te beladen met zijn leed. Dat vroeg ik ook aan Nasradin voor zijn rol– wanneer hij vertelt over zijn vrouw en kinderen, de ander toch proberen te besparen met zijn glimlach.

Daarnaast waren Veerle en Nasradin zelf een inspiratie. Ik ken hen beide goed, dus al tijdens het schrijven overwoog ik welke woorden bij hen zouden passen. We voerden ook intense gesprekken in aanloop van de draaidagen. Ik kreeg veel ‘waarom’-vragen, maar dat was net fijn. Hun input kwam met vuur en passie, en ging zowel over de maatschappij als de eigen frustraties. Zo graaf je samen naar meer betekenis.

Is ‘Klem’ dan de verwerking van wat je meemaakte in ‘Terug naar eigen land’?

 Dat was… (lange stilte) heel intens. Natuurlijk worden bij zo’n ervaring bepaalde zaadjes geplaatst. Het is ook niet toevallig dat hij een Palestijnse vluchteling is,ook vele gesprekken die me zijn bijgebleven komen uit Palestina.

Maar deze kortfilm is geen direct gevolg van die reis. Het maakte wel dat bepaalde dingen die ik daar zag naar boven kwamen. Al ben ik nog niet klaar om dat te verwerken. Die herinneringen zitten ergens opgeborgen in een kamertje, tot de dag dat ik wijs of sterk genoeg ben om dat kamertje weer te openen. Wat die blok juist is in mijn maag of hoe ik dat kan plaatsen, weet ik vandaag nog niet. Af en toe komt er wel iets terug in een flash. Soms word ik getriggerd door het nieuws, of wat mensen zeggen. Maar zelf zou ik die box niet opendoen.

Ben je bang voor de reacties? Mensen kennen je vooral als choreograaf.

Dat hokjesdenken leeft inderdaad nog steeds. Elke keer dat ik iets probeer dat niet dans is, is het weer ‘dat is die ene die nu dit, en dan dat probeert.’ Met mijn boek was dat ook al zo. Maar ik weet wie ik ben, en wat mijn passies zijn. Zolang ik de nodige werkuren en energie lever, kan ik mezelf recht in de spiegel aankijken en weten dat dit het beste is wat ik kon maken. Ik ben iemand die wel kan loslaten. Vroeger kon ik dat niet, en werd ik daar heel ongelukkig van. Ik leerde het dankzij het dansen: het is de ultieme vorm van jezelf uitleveren aan een publiek, en laten beoordelen. Als je iets maakt, moet je klaar zijn voor een storm.

Al wil ik ook niet overkomen als il s’en fou. Uiteraard wil ik positieve reacties, en vooral dat mensen zien dat ik het medium met respect heb behandeld. Zeker naar mensen die al jarenlang met film bezig zijn toe, en allerlei opofferingen maakten voor de industrie.

Is er een zekere continuïteit in wie Ish is als choreograaf, auteur, scenarist of regisseur?

Het proces is telkens hetzelfde. Het begint altijd bij pen en papier. Al snel merk je wat het kan worden – een boek, een theaterstuk, een kortfilm. De laatste jaren schrijf ik vooral over menselijke interacties, dat zijn thema’s die me sterk interesseren. Zoals wij het daarnet hadden over die vluchteling. Voor een Radio 2 maakte ik ook eens een programma rond allemaal getuigenissen die bij me binnenkwamen op Facebook. Elke keer kwam ik bij iemand thuis, die me zijn levensverhaal vertelde. Dat geeft me een warm gevoel. Maar misschien ben ik binnen vijf jaar wel geboeid door een totaal ander type verhalen.

Komen er dan nog films in de toekomst?

Ik ben nu verwikkeld in gesprekken over zowel een fictiereeks als een langspeelfilm, maar die zitten nog in een vroeg stadium. Sowieso zou het wel om een scenario gaan dat ik ook zelf schrijf, ik zou nooit een tekst kunnen regisseren van iemand anders. Daarvoor schrijf ik zelf te graag. Goedgeschreven, gelaagde personages vind ik erg belangrijk, dus die geef ik zelf graag vorm. Bovendien wil ik mijn baby van in het begin mee grootbrengen, erbij zijn bij de eerste stapjes. En ook de frustraties aangaan (lacht).

‘Klem’, 1 december als openingsfilm, en 2, 6 en 7 december in de Vlaamse Competitie op het Kortfilmfestival Leuven

 1 januari op één

Lees ook:

Ish stelt zijn eerste kortfilm voor

De opnames van ‘Klem’ gaan van start

 

Check Also

Luc Vrydaghs over ‘Thank God For The Gift’!

In zijn documentairefilm ‘Thank God For The Gift’ gunt Luc Vrydaghs ons via een geweldige …