Alain Platel en Mirjam Devriendt over Why We Fight!

In oktober ging Why We Fight? in première op Film Fest Gent, nu komt de documentaire ook in de zalen. De film ontstond uit een samenwerking tussen Alain Platel en Mirjam Devriendt en bevraagt geweld in al zijn facetten. Aan de basis van het project lag een eerder werk van Platel en de fascinatie van Mirjam daarvoor.

Alain Platel: Why We Fight? is gebaseerd op impressies uit een dansvoorstelling die ik in 2016 gemaakt heb. Ze heette Nicht Schlafen: val niet in slaap. In die voorstelling zaten een aantal vechtscènes die erg intrigerend waren. Enerzijds omdat de dansers het heel leuk vonden om ze te brengen, anderzijds omdat het publiek het heel opwindend vond om daarnaar te kijken. De vragen ‘waarom vechten we?’ en ‘wat is daar leuk of niet leuk aan?’ waren dus een interessante invalshoek om een film te maken.

En toen heb je beslist Mirjam erbij te halen?

Mirjam Devriendt: Ik had het geluk de voorstelling in première te kunnen zien. Het was echt overweldigend. Eigenlijk wilde ik op dat moment al dichtbij gaan zitten en alles met een camera capteren. Ik wilde het wat meer proberen te vatten, want het komt heftig op je af. Toen heb ik aan Alain gevraagd of ik eens mocht filmen, terwijl de performance werd uitgevoerd. Ik verborg me op de scène, aan de zijkant. Van daaruit is vervolgens het idee ontstaan om een film te maken.

Alain Platel: Wat er zo intrigerend was aan de manier waarop Mirjam de voorstelling filmde, was dat het heel dicht lag bij de manier waarop mensen naar een voorstelling kijken: ze zien wel het grote geheel, maar in feite zoomen ze voortdurend in op details. Aangezien Mirjam absoluut niet wist wat er zou gebeuren op de scène – zeker tijdens een gevecht – was ze verplicht om heel schichtig te zoeken waar haar blik naartoe ging. Van daaruit wilde ik vertrekken om de film op te bouwen en het thema van het gevecht opnieuw open te plooien naar de wereld.

Als we een voorstelling maken, gebeurt dat eigenlijk in de omgekeerde richting: dansers komen binnen in een repetitieruimte en brengen de ganse wereld binnen. Dat moet je dan via beelden, muziek, dans en metaforen vertalen naar een voorstelling. Met de film konden we opnieuw de omgekeerde beweging maken: vertrekken vanuit een scène en dan laten zien welke informatie we gebruikt hebben om de voorstelling te maken. Wat gebeurt er nu in de wereld dat zo’n voorstelling kan inspireren? Die omgekeerde beweging maken via film vond ik superinteressant.

Jullie hebben beelden uit de wereld in de film verwerkt, hoe zijn jullie te werk gegaan om die te kiezen?

Mirjam Devriendt: Dat gebeurde nogal intuïtief. Het thema was er en er werden continu dingen aangebracht. Die werden getoond en dan werd er aangevoeld of het in de film paste. We zijn daarin vrij breed gegaan, tot onder andere een kunstfilm van Pascal Bernier: Flower Serial Killer. Maar we hadden snel beslist om met extra materiaal te werken, ook gewoon afkomstig van het internet. We gingen kijken wat er circuleerde en waar we iets mee konden doen. Dat was heel lang zoeken, bijeen brengen en puzzelen.

Alain Platel: Naast het gebruik van archiefmateriaal hebben we ook de dansers bevraagd, niet meteen personen die het gemakkelijkst praten. We hebben er nog een aantal mensen bij betrokken, waaronder Berlinde De Bruyckere, die het decor gemaakt heeft, of Teodor Currentzis, die we een heel bijzondere figuur vinden als dirigent. Verder ook filosofe Tinneke Beeckman en filosoof Philipp Blom, op wiens boek we ons gebaseerd hebben om Nicht Schlafen te maken. Door die mensen aan het woord te laten krijg je stilaan – samen met de archiefbeelden – een rare puzzel van ideeën, uitspraken en bedenkingen.

De beelden in de film zijn soms erg in your face. Jullie hebben waarschijnlijk harde dingen gezien bij de selectie van de beelden?

Mirjam Devriendt: Dat was soms heel moeilijk. Ik heb een paar keer aan de kant van de weg gestaan, me afvragend waarom ik hiermee bezig was. Ik heb moeite om geweld te bekijken, maar toch was er die gedachte of dat gevoel: we moeten dit gewoon maken. Het is iets wat je van binnenuit voelt, een soort nood. Het was ook zo’n straffe equipe om mee te werken, dat het altijd haalbaar bleef. Er werd continu gedeeld, gevoeld waarover de documentaire zou gaan, wat er allemaal in moest komen en wat het scenario zou zijn.

Jullie hebben de regie ook gedeeld?

Alain Platel: Ja, met drie eigenlijk. Dieter Diependale is als monteur een heel belangrijke persoon geweest. Omdat we vertrokken vanuit het idee dat we niet wilden werken met een scenario, maar via beeldmateriaal dat we verzamelden en doorgaven aan hem. Zo konden we zoeken naar welk verhaal we daaruit konden destilleren. Dieter heeft eigenlijk mee het scenario geschreven door de beelden met elkaar te combineren.

Je bent eigenlijk gewend om voorstellingen te regisseren, wat is het verschil met het regisseren van een film?

Alain Platel: Persoonlijk vind ik het verschil het feit dat je zoveel kan manipuleren. Je kan echt beslissen: dit beeld plaats ik achter dat beeld. In een voorstelling kan dat niet. Daar werk je met mensen die wel een bepaald parcours volgen, maar op het moment zelf beslissen op welke manier ze dat doen. Daar heb je dus op een bepaald moment geen controle meer over.

Dus het is een soort verrijking? 

Alain Platel: Ja, ik ben blij dat ik de twee doe.

Maar toch ook een beperking: de film is af en je kan er niets meer aan veranderen?

Alain Platel: Voila. Dat is zeer confronterend, vind ik (lacht).

Daarnet zei je: ‘we moesten dit doen’. Waarom?

Mirjam Devriendt: Dat is de grote vraag. Het is meer een instinctmatig gevoel, het is moeilijk te omschrijven. Geweld willen we natuurlijk allemaal niet, of zo weinig mogelijk. Maar het is er wel, dus hoe ga je daarmee om? Wat is dat eigenlijk en hoe zit dat in ons? Eigenlijk wilden we de complexiteit van dat grote ding duiden en een platform of plaats geven. Door het te tonen, kan je het er ook over hebben. Als iets benoemd, dan bestaat het ook. Vandaar dat we ook heel bewust gekozen hebben om in lagen te werken. Zo krijg je door de verweven beelden de mogelijkheid tot een nieuwe lezing.

Is er al een nieuw idee om – apart of samen – uit te voeren, als volgende film eventueel?

Alain Platel: Voor mij is er zeker de goesting om iets nieuws te maken. Er zitten in die film veel thema’s waar ik al heel lang mee bezig ben. Zeker wanneer het gaat over de duistere kant van de mens: geweld, seksualiteit, de dood, dat soort dingen. Tijdens de samenwerking met Mirjam heb ik me dikwijls afgevraagd of ik haar niet meesleurde op een pad dat ze zelf liever niet wilde inslaan. Ook omdat ze zei dat ze zo weinig mogelijk geweld wil zien. Gaandeweg voelden we dan toch dat er een match was en dat ze een soort zachtheid kon brengen in de manier waarop ik naar dingen kijk.

Misschien heb ik haar geconfronteerd met beelden die ze liever niet wilde zien, maar ze kreeg er toch oog voor. Het was zo symbiotisch, dat kwam voortdurend in evenwicht. Daarbovenop was er nog een ploeg die het project op een manier gesteund heeft die ik zelden heb meegemaakt. Met de juiste kritische ingesteldheid, maar tegelijkertijd was er ook een absolute steun. Dat vond ik zo stimulerend: je gaat maken wat je wil maken. Dat is de uiteindelijke bedoeling. Met zo’n entourage en ondersteuning, daarmee verzet je bergen.

Vanaf 10/04 is Why We Fight? te zien in de bioscoop. Ontdek hier waar en wanneer je de film kan gaan bekijken.